با این حال، آیین دادرسی ویژه‌ای موسوم به آیین دادرسی مشورتی (Advisory Jurisdiction) برای چنین سازمان‌هایی در نظر گرفته شده و فقط هم مختص آنهاست.
گرچه مبنای این آیین دادرسی همان آیین دادرسی ترافعی است، اما جلسات رای مشورتی خصایص متمایزی دارند که ناشی از ماهیت ویژه و هدف کارکرد مشورتی است.
آغازگر روند رسمی اقدام به صدور رای مشورتی، دبیر کل سازمان ملل یا رییس یا دبیرکل نهادی است که متقاضی نظر مشورتی باشد. او در این مرحله درخواست کتبی را برای کسب نظر مشورتی از دیوان به دفتردار آن ارایه می‌دهد. در موارد فوری دادگاه ممکن است هر آنچه را نیاز باشد، انجام دهد تا رسیدگی را تسریع کند. دیوان به منظور آنکه به طور کامل در جریان سوال مطروحه قرار بگیرد، مختار است تا روال کاری‌اش را به صورت کتبی و شفاهی پیگیری کند.
چند روز پس از بایگانی تقاضانامه، دیوان فهرستی از کشورها و سازمان‌هایی را تهیه می‌کند که ممکن است بتوانند اطلاعات مربوط به مساله را به دیوان ارایه دهند. به طور کلی، کشورهایی که نام‌شان در فهرست درج شود، کشورهای عضو سازمانی هستند که تقاضای رای مشورتی کرده و گاهی اوقات هم دیگر کشورهایی هستند که می‌توانند مساله‌ای ترافعی را در دیوان مطرح کنند. به عنوان یک قاعده، سازمان‌ها و کشورهایی که مجاز به مشارکت در روند رسیدگی هستند، ممکن است بیانیه‌های مکتوب ارایه دهند و متعاقب آن در صورتی که دیوان ضروری بداند، تفسیرهای مکتوبی را درباره این بیانیه‌ها داشته باشند. در صورتی که دیوان تشخیص دهد باید جلسات شفاهی برگزار شود، این بیانیه‌های مکتوب عموما در آغاز آن جلسات در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
بر خلاف آرای ترافعی و به جز در موارد نادر که پیشاپیش تصریح کرده‌اند نظر مشورتی باید اثر الزام‌آور داشته باشد (برای مثال، همان طور که در کنوانسیون امتیازات و مصونیت‌های سازمان ملل، در کنوانسیون امتیازات و مصونیت‌های آژانس‌های تخصصی سازمان ملل و همچنین توافقنامه مقرها میان سازمان ملل و ایالات متحده آمریکا ذکر شده است)، نظرهای مشورتی دیوان هیچ اثر الزام‌آوری ندارد. ارگان، آژانس یا سازمان درخواست‌کننده نظر مشورتی مخیر است که تصمیم بگیرد چه نوع اثری به این نظرات بدهد.
گرچه این نظرها اثر الزام‌آور ندارند، با این حال نظرهای مشورتی دیوان وزن حقوقی سنگین و قدرت معنوی بالایی دارند. آنها اغلب ابزار دیپلماسی پیشگیرانه هستند و مزیت حفظ صلح دارند. نظرات مشورتی همچنین به شیوه خود فانوس راه ارتقا و توسعه حقوق بین‌الملل هستند و به وسیله آنها روابط مسالمت‌آمیز میان کشورها تقویت می‌شود.
